Drogi zakażenia HCV

Praktyka kliniczna lat 80. XX wieku wskazywała na stosunkowo częste występowanie zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby, którego czynnik przyczynowy nie był wówczas możliwy do określenia. Ze względu na częste powiązanie wystąpienia tej choroby wątroby z przetoczeniami krwi, rozpoznanie ostateczne stawiane w tamtym okresie brzmiało „potransfuzyjne zapalenie wątroby”. Obserwacje te stały się podstawą rozwijania badań, które w roku 1989 zaowocowały wykryciem wirusa zapalenia wątroby typu C, w skrócie HCV, ang. hepatitis C virus. W krótkim czasie od wykrycia HCV wprowadzone zostały testy diagnostyczne umożliwiające rozpoznanie zakażenia tym wirusem.

Na początku lat 90. badania ustalające ewentualne zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C zostały wprowadzone także do krwiodawstwa tzn. każdy dawca krwi był i jest badany przy każdorazowym zgłoszeniu się do oddania krwi.
Dzisiaj wiadomo, że wirus zapalenia wątroby typu C powoduje u około 75% zakażonych przewlekłą chorobę wątroby, która nieleczona może prowadzić do rozwoju marskości wątroby.
Cechą charakterystyczną HCV jest szczególna predylekcja do komórek wątroby, aczkolwiek wykrywany jest on także w innych komórkach organizmu człowieka, między innymi, w limfocytach krwi obwodowej. Potwierdzono także różnice genetyczne wirusa, wyróżniając 6 genotypów oraz liczne podtypy i pseudotypy. Genotyp HCV, którym zakażony jest pacjent ma znaczenie w odpowiedzi na leczenie przeciwwirusowe.

W Polsce po przeprowadzeniu badań dotyczących zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu C wykazano, że odsetek infekcji dotyczy od 1,4 do 4% badanych. Według danych szacunkowych Światowej Organizacji Zdrowia odsetek zakażonych HCV w Polsce wynosi 1,4%. Dane szacunkowe Polskiej Grupy Ekspertów HCV mówią, że liczba osób zakażonych w Polsce wynosi około 730 tys.

Źródłem zakażenia HCV może być zarówno chory jak i człowiek zakażony bezobjawowo. Biologicznym materiałem zakaźnym jest przede wszystkim krew. Narażenie na zakażenie wirusem dotyczy nie tylko chorych leczonych w jednostkach medycznych, ale także pracowników pionu medycznego każdego szczebla.
Inną sprawą jest kwestia ozonowania pomieszczeń.

Do zakażenia HCV dochodzi najczęściej wskutek kontaktu z zakażoną krwią, można użyć określenia, że jest to zakażenie krwiopochodne. Należy w tym miejscu podkreślić, że postęp ostatnich kilkunastu lat zaowocował powszechnym wprowadzeniem czułych metod badawczych umożliwiających zapewnienie bezpieczeństwa przetaczanej krwi lub preparatu krwiopochodnego. Ryzyko zakażenia stwarzają natomiast inne zabiegi medyczne przebiegające z przerwaniem ciągłości tkanek, badania endoskopowe a także zabiegi upiększające jak przekłuwanie uszu, tatuaż czy kolczykowanie. Wysokie ryzyko zakażenia dotyczy chorych objętych przewlekłym programem dializ oraz narkomanów przyjmujących dożylne środki odurzające. W tej ostatniej grupie odsetek zakażonych wirusem zapalenia wątroby typu C wynosi blisko 80%.

Inną drogą zakażenia HCV jest kontakt seksualny. Zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C nie jest zaliczane do infekcji przenoszonych drogą kontaktów seksualnych tylko z tego powodu, że ryzyko zakażenia tą drogą jest stosunkowo nieduże. Jednak w pewnych okolicznościach może dojść do zakażenia HCV drogą kontaktów seksualnych. Do czynników sprzyjających tej drodze infekcji należą zranienia lub intensywne podrażnienia błony śluzowej narządów płciowych, współżycie w czasie menstruacji oraz liczni partnerzy/partnerki seksualne.

Kolejna droga zakażenia HCV to transmisja pionowa (wertykalna), czyli przeniesienie zakażenia HCV z matki na dziecko. Ryzyko zakażenia jest mniejsze i uzależnione od szeregu czynników, do których należy między innymi, współzakażenie matki innym wirusem, np. HIV. Zgodnie z danymi literaturowymi odsetek zakażeń nowonarodzonych dzieci przez matkę, zakażoną wirusem zapalenia wątroby typu C, wynosi około 6%. Natomiast karmienie piersią nie zwiększa ryzyka zakażenia noworodka. Niestety współczesna medycyna nie oferuje żadnych metod zapobiegania zakażeniu HCV drogą pionową.

Należy także dodać, że u około 30% zakażonych wirusem zapalenia wątroby typu C nie można niestety określić drogi zakażenia.

W podsumowaniu konieczne jest podkreślenie faktu podejmowanych i szeroko realizowanych w Polsce programów zapobiegania zakażeniu HCV w jednostkach medycznych. Zasadniczymi elementami tych programów są systematyczne szkolenia wszystkich pracowników medycznych o zagrożeniach zakaźnych i ich zapobieganiu, wyposażenie poszczególnych jednostek medycznych w tzw. mechaniczne środki ochrony, jak rękawiczki jednorazowego użytku, maseczki czy okulary ochronne, wykorzystywanie w szerokim zakresie sprzętu medycznego jednorazowego użytku oraz staranna realizacja procedur dezynfekcji i sterylizacji sprzętu medycznego wielokrotnego użytku. Szczegółowa informacja o zagrożeniach zakaźnych, dotycząca nie tylko HCV i adresowana do wszystkich mieszkańców Polski, będzie sprzyjała zwiększeniu świadomości zdrowotnej wśród społeczeństwa.

autor: prof. dr hab. n. med. Anna Boroń-Kaczmarska
Katedra i Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie